Herfst 3: varens met sporen

Het is echt de moeite waard eens alle varen-bladeren die je tegenkomt om te te draaien en te zien wat een verscheidenheid er aan sporen’doosjes’ is. Veel foto’s in dit bericht daarom [klik op foto voor vergroting]. De sporenhoopjes ontstaan op de onderkant van het blad, soms langs de rand, soms langs de nerf of juist in het midden van het stukje blad. Ze zijn rond of langwerpig en verschillend in grootte. Vaak zit er een vliesje op dat openbarst als de sporen rijp zijn en het droog weer is. Zo verspreiden ze honderdduizenden tot miljoenen sporen per blad!
Tongvaren(↑) is een fijn  herkenbare soort: met een ’s winters (helder)groen blijvend blad (niet ingeneden), een beetje dik, leerachtig. Als je het omdraait zie je sporenrijtjes als bruine strepen. Deze varen staat langs de holle weg.

In de buurt van het heideveld vind je de eikvaren(↑). Deze is ook wel goed herkenbaar omdat het blad enkelvoudig geveerd is, -echt als een veer en verder niet gedeeld- en ook (dof)groen blijft in de winter. De sporendoosje hebben geen vliesje erop en staan links en rechts langs de hoofdnerf. Mooie hoopjes bruine korreltjes.

Een aantal varens behoort tot de niervarenfamilie(↑): genoemd naar de niervormige vliesjes over de sporendoosjes. Mannetjesvaren (eerste 3 foto’s) zijn daar voorbeelden van.

Wijfjesvaren(↑) heeft sporendoosjes die klein en meer langwerpig zijn.

Er zijn ook varens die aparte stelen met sporendoosjes vormen. Bekervaren(↑) heeft nu bruine sporenstengels terwijl het blad rondom verkleurt en afsterft. Koningsvaren heeft weer heel ander uitziende sporen-stengels.

Sporen zijn anders dan zaden. Uit een spore ontstaat een voorkiem, waarop op voortplantingscellen gevormd worden, meestal zowel vrouwelijke als mannelijke op dezelfde voorkiem. Na bevruchting groeit er dan uit een eicel een varenplant die later zelf wortels vormt. Omdat de voortplanting vochtige  omstandigheden vereist zijn varens erg afhankelijk van water. Zaden ontstaan na bevruchting en er zit een kiemplantje in miniminiformaat in dat uit kan groeien tot een hele plant.